Paratoner Kurulumu

Yıldırımlar, insanların her zaman ilgisini çekmiş ve hayatını etkilemiştir. Tarih boyunca bu konu üzerinde çeşitli efsaneler oluşmuştur. Ancak bilimsel anlamda yıldırım ile ilgili ilk tanımlamalar 17.yy.da başlamıştır. İlk olarak Descartes, yıldırımın bulutların çarpışmasıyla sıkışan havanın ışık ve ısı etkisinin meydana geldiğini ve ısının gürültüye neden olduğunu söyleyerek yıldırım ile ilgili ilk teoriyi ortaya atmıştır.

Yıldırımın düştüğü yerlerdeki etkileri, düştüğü yerin durumuna göre değişmektedir. Paratoner ile korunmayan bir bölgeye düşen yıldırım ağaçların yanmasına, üzerinden geçtiği canlıların ölmesine ve elektrik-elektronik donanımlarda hasar oluşmasına sebep olabileceği gibi, paratoner yakalama ucu ‘na benzeyen sivri noktalardan toprağa geçerek zararsız bir biçimde sona ermesi de olasıdır. İşte bu ve bunun gibi yıldırımın yarattğı etkilerden korunmak için biz insanlar, paratoner’i günlük yaşantımızın vazgeçilmez bir koruma önlemi olarak kullanmaktayız.

Paratoner başlıkları montajının yapılmış olduğu bir tesise yıldırım düşme riski oluştuğu zaman, iyon üretip yayan ve olası yıldırım deşarjını üzerine alıp emniyetli bir şekilde toprağa aktarabilen bir sistemlerdir. Yıldırımlı havalardaki atmosferik alanda oluşan yoğunlaşmış elektron partikülleri bir elektromanyetik dalga üretir. Bu partiküller paratoner in içerisindeki donanımla irtibata geçerek paratoner’i harekete geçirir. Bu donanımı, yakalama çubuğu etrafındaki çok yüksek iyonlaştırma akımı meydana getiren bir iyon jeneratörü olarak tanımlayabiliriz. İyon jeneratörü başlığın etrafında elektormanyetik bir alan üretmeye başlar. Genellikle küre şeklinde metal bir koruyucu muhafaza içerisinde bulunan iyon jeneratörü yıldırımın darbe etkisine karşı çok güvenli olarak korunmuş olup, ayrıca su ve nem geçirmezliği sağlanmıştır. Ayrıca paratoner muhafaza başlığı rüzgar ve doğal etkileri azaltması için de yapısı küre şeklinde tasarlanmıştır. Aktif paratonerler yakaladığı yıldırım akımını, orta milden kesintisiz olarak topraklama hattına taşıyarak, emniyetli bir şekilde topraklanmasını sağlar.

Aktif Paratoner Koruma Yarıçapı ve Olması Gereken Toprak Direnç Değeri

Paratonerlerin koruma alanları, korunması istenen tesis için yapılacak “yıldırım risk hesabı” sonucuna göre belirlenmektedir. Yapılan analiz neticesinde, 1.seviye risk teşkil eden bölgelerde yarı çapı 79 metre olan Paratoner koruma alanı, 3.seviye risk teşkil eden bir bölgede 107 metreye kadar çıkabilmektedir. Risk analizi yaparken, binanın yapısal özellikleri ve coğrafi durumu büyük önem taşır. Bir aktif paratoner sisteminin etkin olarak çalışmasında toprak bağlantısının rolü büyüktür ve dikkat edilerek kurulması gerekir. İletken topraklamasının gömülü herhangi bir metal elektrik nakil borusundan mümkün olduğu kadar uzak (3-5 metre) tutulması ve omik değerinin düşük dalga empedansıyla 10 Ohm’dan fazla olmamasını sağlamak gereklidir.

Aktif Paratoner Tesisatı Elemanları

• Paratoner başlığı: Yıldırımdan korunacak bölgenin üzerindeki atmosferik elektrik boşalmalarını toprağa aktarmak üzere yakalayan kısımdır.
• Paratoner direği: Paratoneri taşıyan direktir.
• Direk kroşesi: İndirme iletkeninin direk üzerinde tespit edilmesini sağlar.
• Paratoner direği tespit kelepçesi: Paratoner direğini sabitlemek için kullanılır.
• Kiremit kroşesi: İniş iletkeninin kiremit üstünden inişini sağlar.
• İndirme iletkeni: Paratoneri topraklamaya bağlayan iletkendir.
• Duvar kroşesi: İniş iletkeninin duvar veya beton üstünden inişini sağlar.
• Kontrol (test) klemensi: Topraklama direncinin ölçülmesine yarayan elamandır.
• Koruma borusu: İniş iletkeninin kontrol klemensi ile zemin arasında olan kısmını darbelere karşı koruyan elemandır.
• Koruma borusu tespit kelepçesi: Koruma borusunu tespit etmek için kullanılan kroşedir.
• PVC hortum: Koruma borusunun içinde olup, iletkenlerin içerisinden geçirildiği hortumdur.
• Topraklama elektrodu: Toprağa gömülür ve direnci düşürmek için kullanılır.
• Termokaynak/topr.elektrodu başlığı: İniş iletkeninin ve elektrodların bağlantısı içindir.